ویژگی‌¬های زبان عرفانی

ویژگی‌¬های زبان عرفانی

عرفان و تصوف به عنوان نهاد شناخته شده اجتماعی دارای زبان خاصی است که ویژگی­های مشخصی دارد.

این ویژگی­ها شامل برخی اصطلاحات خاص است

که توسط عرفا و فلاسفه به کار می­رود و برای دیگران ناآشناست.

در این راستا از ویژگی­های زبانی دیگر همچون نمادگرایی که نوعی پوشیده­گویی است

نیز استفاده میشود. تکرار و تأکید نیز در متون عرفانی به دلیل ماهیت تعلیمی آنها از ویژگی­های مهم محسوب می شوند.

حدیقۀ سنایی و مثنوی مولوی از جمله کتب عرفانی و تعلیمی هستند که دارای ویژگی­های زبانی این نوع ادبی می­باشند.

در این پژوهش با هدف شناخت مهمترین ویژگی­های زبانی، این دو کتاب را با هم مقایسه کرده به این نتیجه رسیدیم

که مهم­ترین ویژگی زبانی این دو اثر، تمثیل است که در مولوی قوی­تر و دارای بسامد بیشتری است در عوض سنایی اصطلاحات عرفانی و فلسفی بیشتری را در کتاب خود وارد کرده است.

نتیجه گیری

حدیقه و مثنوی آثاری تمثیلی هستند و کاربرد نماد در آن­ها چندان برجسته نیست.

برخی اصطلاحات عرفانی که بسیار رایج هستند

مثل دل،آفتاب، طاوس، شمس و…در هر دو اثر به چشم می­خورد که نمی­تواند مبین نمادین بودن آن­ها باشد. از نظر تمثیل، که قوی­ترین وجه این دو اثر و مهم­ترین نقطه اشتراک آن­هاست باید گفت سنایی برای بیان مباحث فلسفی و عرفانی خود از تمثیل استفاده کرده است؛

امّا تمثیل­های سنایی بسیار کوتاه بوده و گاه در حد یک بیت است و گاهی نیز داستانی چند بیتی آورده­است؛ امّا مولوی با وجود استفاده مشخص از تمثیل­های حدیقه، آنها را گسترش داده و فضای بیشتری را برای بحث در نظر گرفته­است.

بسامد تمثیل در مولوی بیشتر از سنایی است و چون به سبک داستان در داستان نیز متوسل شده تعدّد حکایات موجب شده­است سراسر مثنوی تمثیل به نظر بیاید.

از این نظر میان دو اثر رابطه بیش­متنیت برقرار است.

از نظر کاربرد

اصطلاحات فلسفی با توجه به حجم کمتر حدیقه نسبت به مثنوی، اصطلاحات بیشتری در آن می­بینیم و نسبت به مثنوی بسامد بیشتری دارد.

اصطلاحات فلسفی در مثنوی لابلای حکایات و تمثیل­های حل می­شود

؛ امّا در حدیقه تزاحم اصطلاحات فلسفی را می­بینیم که بسیار تکرار می­شوند.

ویژگی دیگر زبان عرفانی در این دو اثر تأکید است که به روش­های مختلف انجام می­گیرد

: جابجایی اجزاء جمله، با حروف استثنا، تکرار و حروف هشدار.

در حدیقه بیشتر شاهد تکرار اصطلاحات خاص هستیم

به ویژه کلمات متضاد مانند شک و یقین، ملک و ملکوت، عقل و نفس، و.

.در آن زیاد به چشم می­خورد در مثنوی هم تکرار کلمات محوری که در داستان یا تمثیل وجود دارد زیاد به چشم می­خورد که شبکه معنایی ایجاد می­کند.

برای مشاهده مقالات  بیشتر به سایت ره پژوه مراجعه  نمایید .

ویژگی‌¬های زبان عرفانی